Paragraaf Weerstandsvermogen

Waar gaat het over? 
Het weerstandsvermogen is het vermogen om incidentele (voornamelijk financiële) risico’s op te vangen, zonder dat het beleid of de uitvoering van de gemeente in gevaar komt. Het gaat dus om onverwachte, niet-begrote, kosten. Daarnaast is het weerstandsvermogen van belang voor het bepalen van de financiële gezondheid van de gemeente. Het weerstandsvermogen richt zich voornamelijk op het opvangen van de financiële risico’s. 

Bestaand beleid

• Nota risicomanagement en weerstandsvermogen 2023
• Nota reserves en voorzieningen 2024

Beleidsdoelstelling
Een reëel benodigd weerstandsvermogen wordt bepaald door de ingeschatte financiële gevolgen van de benoemde risico’s af te zetten tegen de weerstandscapaciteit. 

Risicomanagement 

 1.    Aanleiding en achtergrond
De gemeente Texel vindt het wenselijk om risico's die van invloed zijn op de bedrijfsvoering beheersbaar te maken. Door inzicht in de risico's wordt de organisatie in staat gesteld om op verantwoorde wijze besluiten te nemen, zodat de risico’s nu en de risico’s gerelateerd aan toekomstige investeringen in verhouding staan tot de vermogenspositie van de organisatie.
Om inzicht in de risico’s van de gemeente te kunnen verkrijgen is er een risico-inventarisatie uitgevoerd. Hieronder wordt verslag gedaan van de resultaten van de risico-inventarisatie. Op basis van de geïnventariseerde risico’s is tevens het weerstandsvermogen berekend.

2.    Samenvattend beeld
Onderstaand een samenvatting van de risico-inventarisatie en de relatie met weerstandsvermogen en capaciteit: 

Voor de uitwerking, berekening en kwalificatie van de normstelling is uitgegaan van het beleid zoals door de raad is vastgesteld in de ‘Nota risicomanagement en weerstandsvermogen’(2023). Deze nota wordt vierjaarlijks geëvalueerd. Volgens afspraak met de gemeenteraad is onderstaand overzicht opgenomen waarbij uitgegaan is van de ondergrens van de algemene reserve zijnde € 2 miljoen. 

Beschikbare weerstandscapaciteit bij algemene reserve ondergrens € 2 miljoen 

Op basis van een algemene reserve van € 2 miljoen zorgt dit voor onderstaand overzicht omtrent de ratio van het weerstandsvermogen.

3.     Risicoprofiel  
Om de risico’s van de gemeente Texel in kaart te brengen is een risicoprofiel opgesteld. Hierbij is gebruik gemaakt van het softwareprogramma NARIS® (NAR Risicomanagement Informatie Systeem) waarmee risico's systematisch in kaart kunnen worden gebracht en beoordeeld. Uit de inventarisatie zijn in totaal 10 risico's in beeld gebracht. Op verzoek van de Auditcommissie zijn de risico’s niet meer opgenomen op volgorde van “invloed”, maar op risiconummer. De reden hiervoor is dat op deze wijze de risico’s makkelijker in de jaren gevolgd kunnen worden. 

Belangrijkste risico's 

Totaal grote risico's: € 11.610.000

Fiscale risico’s 

De fiscale risico’s zijn niet opgenomen in bovenstaand overzicht.  

4.    Beschikbare weerstandscapaciteit  
De beschikbare weerstandscapaciteit van gemeente Texel bestaat uit het geheel aan middelen dat de organisatie daadwerkelijk beschikbaar heeft om de risico's in financiële zin af te dekken. 

De weerstandscapaciteit exploitatie (structureel) kan ingezet kunnen worden om de begroting structureel dekkend te maken. 

Van de weerstandscapaciteit vermogen (incidenteel) is de algemene reserve inzetbaar. De raad heeft de ondergrens bepaald op € 2 miljoen. Stille reserves kunnen alleen worden ingezet als deze te gelde kunnen worden gemaakt. 

Weerstandscapaciteit exploitatie (structureel)

Weerstandscapaciteit vermogen (incidenteel)

Toelichting

1   De waarde van de woning en niet-woning is bijna €  5 miljard. De onbenutte belastingcapaciteit OZB is berekend op iets minder dan € 7  miljoen.

* omvang excl. niet woningen gebruiker die is al meegenomen in niet woningen eigenaar.

2   Het beleid is dat leges en rechten kostendekkend zijn. Echter zijn deze in 2024 lager dan kostendekkend. De belastingcapaciteit berekend over de leges en heffingen is € 78.515. Zie voor een nadere toelichting paragraaf G: lokale lasten.

3   Voor onvoorziene uitgaven wordt jaarlijks een bedrag van € 10.000 gereserveerd.

4   Het (werkelijk) saldo van de algemene reserve van de gemeente Texel is per 31-12-2024 € 12.048.000. De ondergrens is € 2.000.000 maar is wel vrij besteedbaar.

5   De stille reserves zijn in de nota reserves en voorzieningen 2024 geactualiseerd en hebben betrekking  op het woningcomplex, overige gebouwen, voorraad gemeentewerken en kunstbezit. Dit bedrag is onveranderd overgenomen uit deze nota. Voor een nadere  toelichting wordt verwezen naar de nota reserve en voorzieningen 2024.

5.     Relatie benodigde en beschikbare weerstandscapaciteit  
Om te bepalen of het weerstandsvermogen toereikend is, dient de relatie te worden gelegd tussen de financieel gekwantificeerde risico's en de daarbij gewenste weerstandscapaciteit en de beschikbare weerstandscapaciteit. De relatie tussen beide componenten wordt in onderstaande figuur weergegeven. 

De benodigde weerstandscapaciteit die uit de risicosimulatie voortvloeit kan worden afgezet tegen de beschikbare weerstandscapaciteit. De uitkomst van die berekening vormt het weerstandsvermogen. 

De normtabel is ontwikkeld in samenwerking met de Universiteit Twente. Het biedt een waardering van de berekende ratio. 

Tabel 4: Weerstandsnorm 

Het ratio van de organisatie valt in klasse A. Dit duidt op een uitstekend weerstandsvermogen. 

6.    Verdere ontwikkelingen  
In het eerste kwartaal van 2023 is de nota risicomanagement en weerstandsvermogen geëvalueerd en aangepast. Het risicomanagement is een blijvend punt van aandacht voor de organisatie. Voor de programmarekening 2024 is gestart met een risicogesprek tussen de diverse risico eigenaren. De bedoeling is dat dit gesprek twee keer per jaar plaatsvind om het risicomanagement beter in de organisatie te laten landen. Het gaat naast het benoemen van risico’s ook om bewustwording en het beheersen van risico’s. Door een actueler beeld van mogelijke risico’s ben je in staat om tijdig hierop de beheersmaatregelen te nemen. 

Kengetallen: Beoordeling van de financiële positie: 
Inleiding 

Voor de beoordeling van de financiële positie is het belangrijk om zowel naar de exploitatie als naar de balans te kijken. Onderstaande kengetallen maken inzichtelijk hoe de gemeente er financieel voorstaat en in hoeverre de gemeente in staat is om structurele en incidentele lasten te kunnen opvangen. De kengetallen zijn uitgerekend op basis van de cijfers van de vastgestelde jaarrekeningen 2022 en 2023, de programmabegroting 2024 en jaarrekening 2024. Dit is afgezet tegen de normen die de VNG hanteert die daaronder staan aangegeven. We zien dat de begroting 2024 negatievere ratio's liet zien dan uiteindelijk is gerealiseerd bij de jaarrekening 2024. Dit komt doordat er in 2024 diverse projecten niet zijn uitgevoerd waardoor ook minder geld hoeft te worden geleend dan verwacht. 

Kengetallen

De kengetallen hebben de kleur die overeenkomt met onderstaande normeringstabel van de VNG. 

Algemeen 
Elk afzonderlijk kengetal zegt weinig over de beoordeling van de financiële positie. De kengetallen moeten in 
samenhang worden bekeken. Onderstaand volgt een korte uitleg per kengetal, tenslotte wordt een algehele 
beoordeling van de kengetallen gegeven. 

Netto-schuldquote (en gecorrigeerde netto-schuldquote) 
Hoe hoger de schuld, hoe hoger de netto-schuldquote. De netto schuldquote geeft het niveau van de 
schuldenlast van de gemeente en geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en aflossingen op de exploitatie.  
De netto-schuldquote is ten opzichte van de jaarrekening 2023 met een procentpunt gestegen. Dit komt vooral omdat de baten zijn toegenomen ten opzichte van 2023 waardoor de hogere schuld niet zorgt voor een hogere schuldquote. Bij een percentage van 130 adviseert de VNG om de schuldenlast af te bouwen. De netto-schuldquote is ruim beneden deze VNG norm. 

Solvabiliteitsratio 
De solvabiliteitsratio geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is om aan de financiële verplichtingen te voldoen. De solvabiliteitsratio drukt het eigen vermogen uit als percentage van het totale vermogen. Hoe hoger de solvabiliteitsratio, hoe groter de weerbaarheid van de gemeente. De solvabiliteitsratio is ten 
opzichte van vorig jaar licht gedaald en ten opzichte van de begroting fors gestegen. Dit komt vooral doordat niet alle investeringen ook daadwerkelijk zijn uitgevoerd in 2024 waardoor minder is geleend dan verwacht. Het kengetal geeft in een percentage aan welk deel van het bezit op de linkerzijde van de balans niet met schuld is belast en in fictieve zin vrijkomt als al het gemeentebezit vandaag wordt verkocht. Als signaalwaarde voor de solvabiliteitsratio geldt een percentage van 20%. Bij een solvabiliteitsratio lager dan 20% bevindt de gemeente zich op glad ijs. 

Structurele exploitatieruimte 
Dit kengetal geeft aan hoe groot de structurele ruimte is doordat wordt gekeken naar de structurele baten en structurele lasten, die vervolgens worden vergeleken met de totale baten. Een positief percentage betekent dat de structurele baten toereikend zijn om de structurele lasten (waaronder de rente en aflossing 
van de leningen) te dekken. 
De structurele exploitatieruimte is voor 2024 2%. Lager dan in het jaar 2023. Wat te maken heeft met structurele extra lasten die zijn opgenomen in de begroting. 

Grondexploitatie 
Het kengetal grondexploitatie geeft weer hoe groot de grondpositie (boekwaarde van de grond) is ten opzichte van de totale geraamde baten van de gemeentelijke begroting. 
Bij de gemeente Texel is de omvang van de grondexploitatie relatief gering en de afgelopen jaren stabiel rond de 2%. De lopende exploitaties hebben een relatief lage boekwaarde. Bij een tekort op de grondexploitatie wordt direct een voorziening gevormd. 

Belastingcapaciteit (in relatie tot andere gemeenten) 
De belastingcapaciteit geeft inzicht in de mate waarin een financiële tegenvaller kan worden opgevangen of dat er ruimte is voor nieuw beleid. Om deze ruimte te kunnen weergeven moet als ijkpunt het gemiddelde landelijke tarief voor OZB, afvalstoffenheffing en rioolheffing voor meerpersoonshuishoudens met een eigen 
woning genomen. Dit is een andere grondslag dan de eerder in deze paragraaf berekende maximale opbrengst OZB voor het weerstandsvermogen. Voor die berekening is het verplicht uit te gaan van het minimaal door te berekenen tarief om in aanmerking te komen voor de artikel 12 status. 
Ten opzichte van het landelijk gemiddelde is de belastingcapaciteit hoger. Voornaamste oorzaak hiervoor is  dat het OZB-tarief op Texel erg laag is. Daar staat tegenover dat de (kostendekkende) tarieven voor afvalstoffenheffing en rioolheffing relatief hoog zijn. Per saldo liggen de woonlasten op Texel dus ruim lager dan het landelijk gemiddelde. 

Beoordeling 
De gemeente Texel is financieel gezond. 
De gemeente scoort een plus op de exploitatieruimte. De baten zijn voldoende om de lasten op te vangen. Daarnaast is er ruimte voor tegenvallers. 
De gemeente heeft op dit moment de volgende grondexploitaties; Den Burg oost, Gezondheidsplein, 
voormalige Kompasschool, Oosterend, Oudeschild, De Cocksdorp, Den Hoorn (locatie Drijverschool) en de Marsweg. In totaliteit is voor de grondexploitaties een voorziening ingesteld van € 3.380.000. 
De belastingdruk op Texel ligt beneden de landelijk gemiddelde belastingdruk. Door het lage OZB tarief is er nog veel potentiële belastingruimte om financiële tegenslagen op te kunnen vangen.

Vermogensbeleid 
Texel heeft op basis van de jaarrekening 2024 een weerstandsvermogen (inclusief algemene reserve) van  ca. € 20,7 miljoen. Dat is bijna twee keer het becijferde bedrag van de totale geschatte risico's. Daarnaast heeft de gemeente bestemmingsreserves van  ruim  € 32 miljoen.

Het reserveringsbeleid is vastgelegd in de nota reserves en voorzieningen 2024. Deze nota wordt vierjaarlijks geactualiseerd. 

De schuldenpositie is per 2024 gezond. Dat wil zeggen dat de netto schuldquote ruim onder de 100% is. Een vuistregel zegt dat deze niet meer dan 100% zou moeten zijn. Bij 130% is er sprake van hoge schuld en vanaf 130% te hoge schuld. 

In de nabije toekomst gaat deze quote verder stijgen als gevolg van lenen voor de uitvoering van grote infrastructurele projecten, het Thijssehuis en het project flex-woningen Marsweg. 
Het verschil tussen de begrote cijfers en de werkelijks cijfers ontstaat omdat bij de berekening van de begrotingscijfers ervanuit wordt gegaan, dat alle werken worden uitgevoerd. Dit is in werkelijkheid niet zo. Daarnaast zijn de baten hoger in de jaarrekening dan bij de begroting.  
Er is op dit moment geen reden om het vermogensbeleid aan te passen. 

Meerjarige balans
Naast een financieel meerjarenoverzicht om de begrotingsruimte voor de komende jaren inzichtelijk te maken,  wordt er ook indicatief meerjarig overzicht in de balanspositie gegeven.

(bedragen x € 1.000)